Ouder worden betekent vaker afscheid nemen. Gaat dat dan makkelijker? Kinderen zijn beter in afscheid nemen dan volwassenen. Dat schreef ik drie jaar geleden, puur op basis van mijn waarneming, gekruid met een beetje boerenverstand (met dank aan mijn grootouders). Ik zie het aan de kinderen om mij heen. Ze zijn gehecht aan vaste dingen, aan mensen ook, maar meer dan ouderen zijn ze gericht op wat nieuw is. Soms met een mengsel van vrees, opwinding en nieuwsgierigheid laten ze het oude achter zich en richten zich op wat komt. Ik kom op dit onderwerp door de prachtige antwoorden die u gaf op mijn rubriek van vorige week, over het pensioen. Wat raak je kwijt als je met pensioen gaat, wat krijg je terug? Sommigen van u konden na de laatste werkdag toch niet echt afscheid nemen en keerden terug, om bijvoorbeeld nog een paar uur voor de klas te staan. ‘Want eigenlijk kan ik de kinderen niet missen’, schreef Albert Heus uit Rijnsburg, en hij is de enige niet. De meeste dingen gaan beter als je ze vaker doet. Maar geldt dat ook voor afscheid nemen? Volgens mij niet. Bij elk afscheid, groot of klein, stapelt het verlies zich op. Contact met collega’s, herinnering aan een vakantiehuis, ouders die er niet meer zijn, sportprestaties die niet meer gehaald worden, de school van de kinderen, een huis. Natuurlijk maakt het uit of je afscheid neemt van het ouderlijk huis, om zelf naar een nieuwe stek te gaan, of dat je afscheid neemt van het huis waarin je zelf een gezin hebt gehad, om geheel alleen naar een kamer in een zorgcomplex te gaan. Dat laatste is meer dan afscheid van een plek, het is ook afscheid van een levensfase met meer levendigheid, en de overgang naar kleiner en stiller. De meesten van u die reageerden op mijn vraag hebben de tijd na hun laatste werkdag gebruikt als vrije ruimte, naar eigen inzicht in te delen met nuttige en ontspannende bezigheden. Afscheid van het werk betekent dan ook: meer mogelijkheden, meer keus, minder verplichtingen. Zij hebben de kunst afgekeken van kinderen, zo lijkt het. Misschien niet toevallig dat het veelal onderwijsmensen waren die zo reageerden. Misschien hebben ze onbewust de afscheidsmodus van kinderen overgenomen. Bij afscheid gaat het soms ook over iets dat definitief is. Een vriendin neemt deze week afscheid van haar moeder, die 92 is geworden. Daarbij gaat het over wat de moeder bespaard is gebleven. Een vredig afscheid. Hier op de redactie nemen we dagelijks afscheid van de krant van gisteren en zien we vol enthousiasme uit naar de krant van morgen. Ik durf niet te zeggen of ons dat nu bedreven maakt in afscheid nemen of juist niet. In ieder geval ga ik dat nu wel doen. Dit is mijn laatste vraag aan u. In mijn vorige vraag is de reden vervat. Blijft u ons vooral schrijven, beste lezers en veel dank voor uw inspirerende antwoorden. Gaat afscheid nemen beter als je het vaker doet, of juist niet? Monic Slingerland is chef van de opinieredactie. Elk weekend stelt ze een vraag aan de lezers, op woensdag verschijnt een selectie van de antwoorden. Stuur uw reacties van circa 150 woorden uiterlijk dinsdag 12 uur naar lezers@trouw.nl , voorzien van naam en adres.