Begin mei raakte het Brabantse dorp Reusel plotseling een huisartsenpraktijk van de commerciële keten Co-Med kwijt. Een nieuw dieptepunt in de vercommercialisering van de huisartsenzorg. Hoe kon dat zomaar gebeuren? Een vrouw heeft medicatie nodig voor haar 93-jarige buurvrouw. Een man is uitgegleden onder de douche en wil geholpen worden. Maar de huisartsenpraktijk waar deze inwoners van het Brabantse Reusel hun zorg zouden moeten krijgen, is definitief dicht. ‘Wegens omstandigheden is de praktijk gesloten’, staat er op een briefje op het hek. Op het briefje staat nog wel een telefoonnummer, maar wie belt krijgt de voicemail. De praktijk is van Co-Med, een commerciële huisartsenketen met dertien vestigingen in het hele land. Een keten met een omstreden focus op digitale zorg. Patiënten klagen veelvuldig dat de praktijken nauwelijks bereikbaar zijn. Zowel de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) als de Nederlandse Zorgautoriteit doet onderzoek . De gesloten praktijk in Reusel trekt de aandacht van huisarts en Volkskrant- columnist Danka Stuijver. Ze wordt benaderd door een aantal collega’s die bij Co-Med hebben gewerkt en begint een onderzoek. Ze verzamelt getuigenissen van huisartsen en doktersassistenten, klachtenbrieven voor de Inspectie, advocatenbrieven van Co-Med. Het onderzoek blijkt te uitgebreid voor een column, waarop Stuijver besluit haar bronnen en informatie te delen met de Volkskrant . Want hoe kan het dat een praktijk van de ene op de andere dag sluit? En wat zegt dit over de toekomst van andere soortgelijke praktijken? Een reconstructie. Over de auteur Michiel van der Geest is de zorgverslaggever van de Volkskrant en verdiept zich in alle vormen van zorg: van ziekenhuizen tot huisartsen, van gehandicaptenzorg tot Big Pharma, van gezondheidsverschillen tot valgevaar. Als Eva Nieuweboer in de zomer van 2020 naar de regio Eindhoven verhuist, gaat ze op zoek naar een dorp in de buurt waar ze als huisarts aan de slag kan: niet met een eigen praktijk, maar als zzp’er (‘waarnemer’ heet dat in huisartsentermen) voor enkele dagen per week. In Reusel vindt ze een ‘gemoedelijke dorpspraktijk’. Eén probleem: de praktijkhouder wil deels met pensioen, maar kan geen opvolger vinden. Dan komt Co-Med. De commerciële zorgketen ziet zichzelf als een innovatieve partij die met digitalisering de problemen van het gierende huisartsentekort te lijf gaat. Co-Med neemt de praktijk over, per 1 januari 2021. De afspraak die wordt gemaakt, is: de oude praktijkeigenaar blijft enkele dagen per week werken als zzp’er, zo ook Nieuweboer. Maar vanaf dat moment moet Nieuweboer continu achter haar geld aan. Elke maand stuurt ze Co-Med herinneringsmailtjes over niet-betaalde facturen, ze sms’t met de eigenaren en klaagt bij de hr-afdeling. Nieuweboer is niet de enige die niet op tijd haar geld krijgt. De inkt voor de printer, de cursussen voor de doktersassistente, het schoonmaakbedrijf: Co-Med betaalt niet op tijd. Op de praktijk in Reusel komen aanmaningen binnen, in het elektronisch patiëntendossier verschijnt een waarschuwing dat de factuur voor de software is verlopen. Als Nieuweboer – in steeds nijdiger mailtjes – uitleg eist, krijgt ze te horen dat zorgverzekeraars nog geen geld hebben overgemaakt, of ‘dat we in afwachting zijn van betalingen door onze zorgpartners’. Ook collega’s van Nieuweboer moeten smeken om hun geld. In appgroepjes van huisartsen, prakijkondersteuners en doktersassistenten regent het klachten. Voor velen is het reden niet (meer) voor Co-Med te willen werken. Volgens Co-Med hanteert het een termijn van dertig dagen om zich te kunnen houden ‘aan processen en procedures’. Bovendien, stelt het bedrijf, is het ‘een algemeen probleem’ in de zorg dat zorgverleners binnen drie tot vijf dagen hun geld willen, dat ze elke week een factuur sturen, dat ze die facturen als salaris beschouwen. Maar als zzp’er, zegt Co-Med, ben je een onderneming, en dan gelden er andere betalingsregels. De onvoorspelbaarheid van de betalingen drukt zwaar op Nieuweboer, die in een verbouwing zit en een kind verwacht. ‘Waarom stop je dan niet bij Co-Med?’, vraagt haar vriend. Maar Nieuweboer wil haar patiënten niet in de steek laten. Het is vrijdag 6 januari 2023, de tweede week van de kerstvakantie. In Oirschot, 28 kilometer van Reusel, waar ook een Co-Med-praktijk is, is die dag helemaal geen arts aanwezig. Dat moet wel: bij spoedgevallen moet een huisarts overdag binnen vijftien minuten bij de patiënt kunnen zijn. Patiënten in Oirschot komen daardoor in de problemen. Een oudere vrouw zit benauwd thuis. Nieuweboer is wel aan het werk, maar ze mag haar werkgebied niet verlaten omdat ze verantwoordelijk is voor de spoedgevallen in haar eigen regio. De nieuwe praktijkondersteuner in Reusel gaat wel, hoewel een dergelijke calamiteit niet haar bevoegdheid is en al helemaal niet haar expertise. Eenmaal in Oirschot besluit de praktijkondersteuner na een videoconsult met een Co-Med-arts alarmnummer 112 te bellen. De ambulancedienst en de spoedeisende hulp zijn woedend als blijkt dat er geen huisarts aanwezig is geweest om de ernst van de situatie in te schatten. Dat er op dat moment een nieuwe praktijkondersteuner in de praktijk in Reusel aan het werk is, is niet toevallig. De huisartsen van Zuidoost-Brabant werken samen in Pozob (Praktijkondersteuning Zuidoost-Brabant), een coöperatie die de huisartsen helpt bij zorg voor chronische patiënten. Ook levert Pozob praktijkondersteuners aan de huisartsenpraktijken in de regio. Maar niet meer aan Co-Med. Want per 1 januari is Co-Med geroyeerd als lid van Pozob, iets wat nooit eerder in de 20-jarige geschiedenis van Pozob is gebeurd. Een onvermijdelijke beslissing, vindt Pozob-bestuurder Gerco Schep: de kwaliteit van de zorg en de bereikbaarheid van de Co-Med-praktijken in de regio waren onder de maat. Alles draaide om digitale zorgverlening, dat het verdienmodel van Co-Med is. Dat leidde ertoe dat de praktijkondersteuners van Pozob zich niet veilig voelden in de Co-Med-praktijken, aldus Schep. ‘Een diabetespatiënt met plotselinge complicaties moeten praktijkondersteuners kunnen overdragen aan de huisarts. Maar die moet er dan wel zijn.’ Daarnaast speelde nog iets anders. De focus van Co-Med op digitale zorg is niet geschikt voor patiënten met een zware zorgvraag. Die zoeken dus hun hulp elders. Schep: ‘Met vooral lichte patiënten maak je minder kosten en houd je meer geld over.’ Dus: ‘De reguliere praktijken worden daardoor extra belast, terwijl de buurman er met de maximale winst vandoor gaat.’ Co-Med schrijft in een reactie op het royement dat het de kwaliteitsbezwaren niet erkent. Slechte bereikbaarheid en gebrek aan samenwerking zijn terugkerende klachten in het dossier over Co-Med. Nathalie van Erp is doktersassistent en werkt in de herfst van 2022 in totaal negen diensten op Co-Med-praktijken. Op haar eerste dag vertellen de andere assistenten over hun werkwijze: ‘De een trekt zich terug in de behandelkamer om te huilen, de ander doet het werk aan de balie. Zo wisselen we elkaar af.’ Want er komt maar geen einde aan de stroom boze telefoontjes en baliebezoekjes van patiënten die geen afspraak kunnen krijgen. Als Van Erp later in een app-groep een oproep doet aan assistenten en huisartsen om zich bij haar te melden als zij binnen Co-Med misstanden hebben meegemaakt, krijgt ze een brief van de advocaten van Co-Med. Ze dient haar berichten onmiddellijk te verwijderen, omdat ze ‘onrechtmatig’ zouden zijn. ‘Uiteraard’ is ze ‘hoofdelijk aansprakelijk voor alle schade die Co-Med door uw activiteiten lijdt’. Van Erp laat zich niet afbluffen. Deze week dient ze een pakket meldingen in bij de Inspectie Gezondheidszorg: van ‘de werkdag die dagelijks met de leugen begon dat de waarnemer zich ziek had gemeld’, tot het voorschrijven van antibiotica bij een verdenking van longontsteking zonder dat een huisarts naar de longen luisterde, tot een directe verwijzing naar de gynaecoloog bij vaginale klachten in plaats van een consult in te boeken. Het incident met de praktijkondersteuner die 28 kilometer verderop de artsenvisites loopt, is voor huisarts Nieuweboer de druppel. Ze besluit eind januari om per 1 april haar samenwerking met Co-Med op te zeggen. Zo heeft het bedrijf tijd een opvolger te vinden. Zo ver komt het niet. Na een groot verlies in haar gezin op 26 februari stopt Nieuweboer per direct met werken. Ondertussen verlaten veel patiënten de praktijk. Tot eind 2022 hadden de andere huisartsenpraktijken in Reusel en omgeving een patiëntenstop. Maar de onvrede over Co-Med loopt zo hoog op, dat de huisartsen in het dorp toch ruimte maken voor nieuwe patiënten. In enkele maanden tijd stappen zo’n tweehonderd patiënten over. Als in maart duidelijk wordt dat ook de oude praktijkhouder ermee stopt, heeft Co-Med helemaal geen vaste artsen meer in de praktijk in Reusel. Op 15 april hangt er een briefje aan het hek van de praktijk: ‘Wegens omstandigheden gesloten.’ Behalve dat briefje worden patiënten niet verder geïnformeerd over de problemen in de praktijk. Vanaf dat moment is de praktijk nauwelijks nog bemand of bereikbaar. Op dinsdag 25 april heeft huisarts Peter van Bommel, voorzitter van de regionale huisartsengroep (Hagro), ’s avonds dienst op de huisartsenpost. Meteen komt er een patiënt binnenlopen die hechtingen nodig heeft. De patiënt had zich om 16 uur gemeld bij de Co-Med-praktijk, maar daar was niemand meer aanwezig die kon hechten. Ga maar naar de huisartsenpost, luidde het advies, dus om 17 uur loopt de patiënt daar binnen. De dag erna gaat Van Bommel langs bij de Co-Med-praktijk, hij ziet niemand. Hij belt Co-Med, spreekt een voicemail in, maar krijgt nooit antwoord. Op vrijdag, de dag na Koningsdag, melden zich steeds meer Co-Med-patiënten aan de balie van een andere huisartsenpraktijk in het dorp; ze hebben zorg nodig. Van Bommel besluit een journalist van het Eindhovens Dagblad te informeren, die op zondag een rijtje vragen naar Co-Med stuurt. Op maandagochtend 1 mei plaatst Co-med, zonder ook maar iemand vooraf in te lichten, een bericht in het patiëntenportaal: de praktijk is vanaf nu definitief dicht Het was de enige manier, zegt Co-Med in een verklaring. Die ochtend ontving Co-Med een ziekmelding ‘waardoor de praktijk acuut zonder medewerkers kwam te zitten’ en het bedrijf ‘de spoedzorg niet kon borgen’. Vlak daarvoor had een praktijk van Centric Health, een andere commerciële huisartsenketen, een aanwijzing van de Inspectie gekregen , een openbare veeg uit de pan, omdat de spoedzorg niet op orde was. ‘Wij konden en wilden niet het risico lopen dat onze andere praktijken hier ook door getroffen zouden worden’, stelt Co-Med. Co-Med schrijft aan de patiënten dat de sluiting van de praktijk ‘te maken heeft met de persoonlijke omstandigheden van onze huisarts’, ondanks dat Nieuweboer al een maand voor haar uitvallen had aangegeven binnenkort als arts te stoppen. Als Nieuweboer dat bericht ziet, is ze ‘boos en ge­choqueerd’. ‘Ze gebruikten mijn verdriet om hun eigen falen goed te praten. Dat zegt veel over hun integriteit.’ Onmiddellijk mailt ze de oprichters van Co-Med en eist een rectificatie. Co-Med past de berichtgeving iets aan, maar zegt nu nog altijd dat ‘het wegvallen van de huisartsen wel degelijk de aanleiding was (voor de sluiting, red. ) die we helaas niet hebben kunnen opvangen’. Het abrupt stoppen leidt tot verontwaardiging en tot actie. De overige huisartsen in Reusel verdelen de patiënten van de praktijk binnen 24 uur onder drie praktijken in het dorp en directe omgeving. Voor zorgverzekeraar CZ, die een zorgplicht heeft voor de verzekerden van de praktijk, komt het bericht van de sluiting als een volslagen verrassing. ‘Wij wisten niet dat het niet goed ging’, zegt zorginkoper Nathalie van Schoonhoven. ‘Ik maak me nu dus zorgen over de andere praktijken van Co-Med.’ Als zorginkoper Van Schoonhoven hoort dat huisarts Nieuweboer al in januari haar contract opzegde, reageert ze bezorgd. ‘Dat is het moeilijke bij Co-Med: wanneer krijg je het eerlijke verhaal?’ Op 1 april heeft Co-Med nog de inschrijftarieven voor alle patiënten gedeclareerd. De juridische afdeling van CZ bekijkt of het geld kan worden teruggevorderd als blijkt dat de spoedzorg die maand niet op orde was. Huisarts en Volkskrant- columnist Danka Stuijver maakt zich ernstige zorgen: ‘Als er één praktijk omvalt is dat nog wel op te vangen, maar stel dat straks het hele bedrijf failliet gaat, dan zitten er tienduizenden patiënten in één klap zonder huisarts. Dat kan leiden tot een serieuze ontwrichting van de gezondheidszorg in diverse regio’s in ons land.’ Dat is volgens Co-Med absoluut niet aan de orde. Het bedrijf opent binnenkort nieuwe praktijken in Waalwijk, Den Haag en Urk.