Lees de belangrijkste ontwikkelingen over de oorlog in Oekraïne hieronder in de liveblog. Download de app van De Morgen en krijg meteen een bericht bij belangrijk nieuws. • Achtergrond. NAVO-toetreding van Oekraïne is een station te ver, wel wordt gewerkt aan een zo solide mogelijk plan-B • Interview. Rusland-onderzoeker Jade McGlynn: ‘Poetin viel Oekraïne niet tegen de wil van zijn volk binnen’ • Analyse. Meer dan 1.000 schoten per minuut: hoe de Oekraïense luchtafweer steeds meer Russische raketten en drones treft • Achtergrond. Hoe Poetins eigen ‘creatie’ een gevaar voor hem dreigt te worden: ‘Net als Voldemort mag hij niet worden genoemd’ In de nacht van zaterdag op zondag is opnieuw in heel Oekraïne het luchtalarm afgegaan. Luchtafweersystemen zijn in de vroege uren van zondag druk bezig met het afslaan van luchtaanvallen in de buurt van Kiev, laat de militaire top in die hoofdstad weten via Telegram. Getuigen melden aan persbureau Reuters dat er in de omgeving van de hoofdstad inderdaad meerdere knallen zijn gehoord, en dat die klonken als luchtafweersystemen die doel troffen. In Oekraïne is onrust ontstaan over de toegankelijkheid en staat van schuilkelders in het land. De voorbije dagen is gebleken dat van de meer dan 4.800 schuilkelders die het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft geïnspecteerd, er 252 op slot zaten en 893 onbruikbaar waren, meldt persbureau AP. De inspectieronde vond plaats nadat een 33-jarige vrouw uit Kiev was omgekomen tijdens een van de Russische luchtaanvallen afgelopen week, terwijl ze stond te wachten voor een schuilkelder. Uit onderzoek van het lokale Openbaar Ministerie bleek dat een beveiliger had verzuimd de schuilkelder van slot te doen. Hij is gearresteerd, samen met drie andere verdachten van plichtsverzuim. Volgens de burgemeester van Kiev, Vitali Klitschko, heeft de gemeente ‘meer dan duizend’ klachten ontvangen over afgesloten of vervallen schuilkelders. Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt dat meer dan 5.300 vrijwilligers, politieagenten en lokale ambtenaren de komende tijd schuilkelders in het hele land zullen inspecteren. Vanwege de voortdurende luchtaanvallen is dat hard nodig: ook op zaterdag zijn er zeker door heel Oekraïne vier doden gevallen door Russische raketten of bommen, blijkt uit berichten van lokale autoriteiten, die niet onafhankelijk kunnen worden geverifieerd. Jevgeni Prigozjin zegt dat verschillende actoren binnen het Kremlin de staat kapot maken door tweedracht te zaaien tussen Wagner en Tsjetsjeense strijders. Die ruzie is nu bijgelegd, claimt de Wagner-baas, maar de onenigheid in het Kremlin heeft wel een doos van Pandora geopend die steeds meer barsten vertoont. Troepen van de Wagner-groep hebben het voortouw genomen in de strijd om de Oost-Oekraïense stad Bachmoet en elders, maar de Wagner-baas ligt voortdurend overhoop met het Russische leger over tactieken, logistieke ondersteuning en andere kwesties. Prigozjin beweert nu dat een geschil dat was ontstaan tussen hem en Tsjetsjeense troepen – die ook aan de zijde van het Russische leger vechten – is opgelost. Maar hij legt de schuld voor die onenigheid bij niet-geïdentificeerde Kremlin-facties – die hij “Kremlin-torens” noemt. Hun gekonkel was zo uit de hand gelopen dat Poetin zich genoodzaakt zag hen uit te schelden tijdens een vergadering van de Veiligheidsraad, vertelt hij. “De doos van Pandora is al open – wij zijn niet degenen die hem hebben geopend”, stelt Prigozjin in een verklaring die zaterdag door zijn persdienst is gepubliceerd. “Een Kremlin-toren besloot om gevaarlijke spelletjes te spelen. Gevaarlijke spelletjes zijn gemeengoed geworden in de torens van het Kremlin… ze zijn simpelweg bezig de Russische staat te vernietigen”, zegt de Wagner-baas. Prigozjin heeft niet onthuld om welke factie van het Kremlin het hier specifiek gaat, maar hij stelt dat als deze partij zo doorgaat met haar pogingen om tweedracht te zaaien, zij dan “een zware prijs zal betalen”. Het Kremlin heeft geen commentaar gegeven op de opmerkingen van de Wagner-baas, aldus ‘Reuters’. Oekraïense partizanen hebben met een autobom een Russische verkiezingskandidaat in de bezette regio Zaporizja gedood. De dood wordt bevestigd door een Russische gezagsdrager. Het gaat om een ‘lokale zakenman’, Sergei Didovoduk. Twee andere inzittenden raakten gewond, aldus de Russische gezagsdrager. In de auto zaten ‘vier Kremlin-aanhangers’, zei Ivan Fedorov, de afgezette burgemeester van de stad Melitopol. Fedorov is doorgaans goed geïnformeerd. Het Kremlin heeft voor september in vier bezette regio’s verkiezingen aangekondigd. Daarmee willen de Russen de illegale annexatie van Oekraïens gebied legitimeren. Oekraïne noemt die verkiezingen in Zaporizja, Cherson, Loehansk en Donetsk onwettig. Abel Bormans Bij bombardementen op de Russische regio Belgorod, nabij de grens met Oekraïne, zijn zaterdag zeker twee mensen om het leven gekomen. Volgens de gouverneur van de regio zijn de bombardementen het werk van het Oekraïense leger. In een bericht op het sociale medium Telegram zegt gouverneur Viatsjeslav Gladkov dat de twee slachtoffers vrouwen zijn. Ze raakten gewond op twee verschillende plaatsen in het district Sjebekino, een stad met 40.000 inwoners die de laatste dagen regelmatig onder vuur ligt. Honderden inwoners vluchtten naar de grotere stad Belgorod. Vrijdag zouden al vijf doden gevallen zijn bij een Oekraïense aanval in de regio Belgorod. Abel Bormans De Slowaakse president Zuzana Čaputová waarschuwt in een interview met Politico voor Russische invloeden in haar land. Russische propaganda, maatschappelijke polarisatie en de populariteit van eurosceptische politieke partijen zouden ertoe kunnen leiden dat Slowakije het pad van Hongarije onder Orbán volgt, zegt Čaputová. Dat zou ook gevolgen kunnen hebben voor de steun aan Oekraïne, waarvan Slowakije vooralsnog een uitgesproken bondgenoot is. Dat uitte zich onder meer in de de levering van 13 gevechtsvliegtuigen, type MiG-29. De volgende verkiezingen van het land zijn in september. De populistische partij Smer, geleid door de controversiële voormalige minister-president Robert Fico, leidt in de peilingen. Smer roept op om de militaire steun aan Oekraïne te beëindigen. Russische propaganda valt ondertussen in vruchtbare aarde in Slowakije, pas sinds 1993 een democratie. Slechts 40 procent van de Slowaken vindt dat de oorlog uitsluitend te wijten is aan Rusland, peilde denktank Globsec. Ter vergelijking: in buurland Polen vindt 85 procent dat. Abel Bormans Huurlingenleger Wagner heeft zich volledig teruggetrokken uit het veroverde Bachmoet. Dat stelt het Britse ministerie van Defensie in haar laatste update van de oorlog. De plek van Wagner is ingenomen door Russische legereenheden die – voor de oorlog – als elitekorpsen golden. Het gaat onder meer om luchtlandingstroepen en onderdelen van de 76ste en 106de divisie. Zij hebben misschien niet meer de sterrenstatus die zij voor de oorlog genoten – die positie is ingenomen door Wagner en andere onderdelen van het Russische leger – maar alsnog zijn het goede legereenheden. Dat zij nu gebonden zijn aan de bewaking van Bachmoet heeft vermoedelijk gevolgen voor de slagvaardigheid van het Russische leger elders in Oekraïne, aldus een analyse van het Britse ministerie van Defensie. Lees ook. Hoe Poetins eigen ‘creatie’ een gevaar voor hem dreigt te worden: ‘Net als Voldemort mag hij niet worden genoemd’ De kerncentrale van Zaporizja in Oekraïne zit al drie maanden zonder externe back-upstroom, waardoor de kerncentrale zich in een “extreem kwetsbare” staat bevindt. Daarvoor waarschuwt Rafael Grossi, het hoofd van het Internationale Atoomenergieagentschap (IAEA). De centrale is afhankelijk van één overblijvende, operationele stroomlijn van 750 kilovolt (kV) voor externe elektriciteit die nodig is voor het afkoelen van de reactie en andere belangrijke veiligheidsfuncties, aldus het IAEA. Voor de Russische invasie in Oekraïne had de centrale vier zulke externe stroomlijnen. “De algemene situatie op de site blijft erg precair en mogelijk gevaarlijk”, aldus Grossi. “De kwetsbare elektriciteitssituatie op de site blijft een bron van grote ongerustheid.” Het IAEA stelde vijf principes op, die onder meer stellen dat Zaporizja niet mag gebruikt worden als een militaire basis of opslagplaats voor wapens zoals tanks en artillerie, die van daaruit kunnen worden ingezet. Ook roepen die principes op tot de garantie van de externe stroomvoorziening van de site en bescherming tegen sabotage. Het IAEA stelt dat als de 750 kV-lijn faalt, zoals gebeurde op 22 mei, de grootste kerncentrale van Europa moet rekenen op noodgeneratoren die op diesel werken. Een team van IAEA-experten ter plaatse berichtte dat ze twee landmijnexplosies hoorden nabij de centrale. Die “benadrukken de gespannen situatie tijdens grote speculatie over een nakende militaire actie in de regio”, aldus het agentschap. Russische troepen bezetten sinds maart 2022 de centrale met zes reactoren. Grossi verwacht de centrale snel te bezoeken, wat al de derde keer zou zijn tijdens de oorlog. Oekraïne is klaar voor het langverwachte tegenoffensief om door Rusland bezet gebied te heroveren. Dat heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelensky gezegd tijdens een interview met The Wall Street Journal. “We zouden graag bepaalde dingen hebben, maar we kunnen geen maanden wachten”, zei Zelensky, die overtuigd is van een Oekraïense overwinning. “Ik weet niet hoe lang het gaat duren. Eerlijk gezegd kan het verschillende kanten uitgaan, maar we gaan het doen en we zijn er klaar voor.” Met zijn uitspraken lijkt Zelensky de druk op de ketel te willen houden bij de Russen. Tegelijkertijd met zijn interview liet vice-minister van Defensie Volodymyr Havrylov aan persbureau Reuters ook weten dat de plannen voor het lente-offensief ‘op schema’ liggen. Zelensky zei vorige maand dat Oekraïne moest wachten op de komst van meer westerse pantservoertuigen voor het tegenoffensief kon beginnen. Hij heeft de afgelopen tijd diplomatiek gelobbyd om de steun van het Westen te behouden en meer militaire hulp en wapens te krijgen. Die zijn essentieel voor het succes van de plannen van Oekraïne. Lees ook. Zuidelijk doorstoten of toch verrassen in de Donbas: dit zijn de opties voor het Oekraïense tegenoffensief Het Russische huurlingenleger Wagner heeft zijn aangekondigde terugtrekking uit de veroverde Oost-Oekraïense stad Bachmoet praktisch voltooid. Dat heeft Wagner-baas Jevgeni Prigozjin vrijdag gezegd. Van de Wagner-eenheden heeft 99 procent de stad verlaten. Alle posities zijn overgedragen aan het Russische ministerie van Defensie. Opvallend: in diezelfde boodschap beschuldigde Prigozjin het Russische leger ervan mijnen gelegd te hebben om zijn exit te bemoeilijken. “De verrassing kwam deze keer van de overzijde. Net voor we ons zouden terugtrekken, merkten we enkele verdachte activiteiten op. Op tien verschillende plekken waren explosieven aangebracht, gaande van antitankmijnen tot plastic explosieven.” Bachmoet was maandenlang het brandpunt van de Russische strijd om Oekraïens gebied. Volgens eerdere verklaringen blijven er slechts twee Wagner-leden achter om het Russische leger te ondersteunen bij de controle van de stad in de regio Donetsk. Er zijn ook geen “provocaties” meer geweest door de Oekraïense strijdkrachten, zegt Prigozjin. Een dag eerder had de Wagner-chef verklaard dat zijn troepen zich zouden terugtrekken uit de gevechtslinie, maar gestationeerd zouden blijven in de Donetsk-regio. Het Oekraïense leger maakte toen bekend dat de gevechten op de flanken van Bachmoet waren gestaakt om andere taken over te nemen. Oekraïne heeft Bachmoet echter niet officieel opgegeven. Het land wil zijn gebieden bevrijden van de Russische bezetting tijdens een groot tegenoffensief. Lees ook. Hoe Poetins eigen ‘creatie’ een gevaar voor hem dreigt te worden: ‘Net als Voldemort mag hij niet worden genoemd’ Oekraïne heeft een ‘plan B’ om de graanhandel over de Zwarte Zee voort te zetten, mocht Rusland zich terugtrekken uit de deal. Dat zei de Oekraïense minister van Landbouw, Mykola Solsky, vandaag tegen persbureau Reuters. Gisteren klaagde Oekraïne dat Rusland zich niet aan de voorwaarden van het akkoord houdt, waardoor de inspectie van schepen zo goed als stil is komen te liggen. Daardoor is het voortbestaan van de graandeal in gevaar. Vorige maand dreigde Rusland de deal niet te verlengen, maar beide partijen werden het op het laatste moment toch eens. Moskou eist dat het Westen sancties intrekt die de handel in Russische landbouwproducten zouden belemmeren. Ook wil Rusland dat een ammoniakpijplijn, die sinds de Russische invasie van Oekraïne geblokkeerd is, weer heropend wordt. Solsky zegt dat de deal op dit moment “alleen op papier” werkt. Rusland zou per dag maar één schip doorlaten. “In werkelijkheid gebeurt er dus niet veel”, aldus de minister. Als de situatie niet verandert, zal Oekraïne op korte termijn overgaan op ‘plan B’. Dat houdt volgens Solsky in dat Rusland niet langer bij het proces betrokken wordt. De Oekraïense overheid heeft een speciaal verzekeringsfonds in het leven geroepen voor bedrijven die hun schepen naar Oekraïense havens sturen. De veiligheid moet dan gegarandeerd worden door het Oekraïense leger en luchtverdediging. Daan de Vries Bij een Russische aanval in de provincie Charkiv zijn twee doden en vier gewonden gevallen, meldt gouverneur Oleh Synjehoebov op zijn Telegramkanaal. De aanval vond plaats in het dorpje Kivsjarivka, in het uiterste oosten van de provincie. Het gebied werd in de eerste dagen van de Russische invasie van Oekraïne veroverd door Rusland. Afgelopen najaar wist het Oekraïense leger het grootste deel van de provincie te bevrijden. Sindsdien wordt de provincie bijna dagelijks beschoten. Daan de Vries De Russische president heeft gezegd dat “kwaadwillenden” in toenemende mate proberen om Rusland te destabiliseren. “Dit moet absoluut worden voorkomen”, verklaarde hij tijdens een vergadering van zijn Veiligheidsraad. “We moeten er alles aan doen om ervoor te zorgen dat dit onder geen enkele omstandigheid wordt toegestaan”, zo drong Vladimir Poetin aan bij de leden van zijn kabinet. In veel opzichten klonk zijn retoriek vertrouwd. Opnieuw appelleerde hij aan het Russische verhaal dat de oorlog verbonden is met vechten voor het overleven van Rusland. Het land wordt volgens het Kremlin immers geconfronteerd met een existentiële dreiging vanuit het Westen. Sinds Rusland in februari 2022 tienduizenden troepen naar Oekraïne stuurde, heeft de Russische overheid haar optreden tegen andersdenkenden gevoelig opgedreven en de rest van de belaagde liberale oppositie naar het buitenland verdreven. Maar Poetin maakte de opmerkingen ook in de nasleep van twee aanvallen in de Russische grensregio’s Belgorod en Brjansk die zijn opgeëist door het ‘Vrijheid voor Rusland-legioen’ en het ‘Russische Vrijwilligerskorps’ – waardoor er een nieuw front lijkt geopend. En dat veroorzaakt grote onrust bij het Russische regime en de bevolking. Armenië is geen bondgenoot van Rusland in de oorlog in Oekraïne, zegt de Armeense premier Nikol Pasjinjan. Hij maakt zich bovendien zorgen dat de Russische invasie negatieve gevolgen kan hebben voor de Armeense verhouding met andere landen. Pasjinjans woorden zijn opvallend, omdat Rusland en Armenië traditioneel wel nauwe banden hebben. Het land in de Kaukasus is economisch sterk afhankelijk van Rusland. Bovendien steunde Moskou Armenië decennialang in zijn strijd met buurland Azerbeidzjan. Inzet van dat conflict is het gebied Nagorno-Karabach, dat zich in de jaren negentig met steun van Armenië onafhankelijk verklaarde van Azerbeidzjan. In 2020 heroverde Azerbeidzjan grote delen van het gebied, waarna een wapenstilstand getekend werd. Tijdens die oorlog had Armenië weinig aan zijn alliantie met Rusland, terwijl Azerbeidzjan volop steun kreeg van Turkije. In de vredesonderhandelingen die momenteel bezig zijn, lijkt Azerbeidzjan, mede door het wegvallen van Rusland, aan het langste eind te trekken. Nu het Russische leger zijn handen vol heeft aan de invasie van Oekraïne, kan Armenië nog minder hulp verwachten van zijn oude bondgenoot. Volgens Pasjinjan valt zijn land tussen wal en schip. In het Westen wordt Armenië gezien als een bondgenoot van Rusland, terwijl Rusland zich onvoldoende gesteund voelt in zijn invasie van Oekraïne. “Dat maakt ons kwetsbaar”, aldus de premier. Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov spreekt van een “belangrijke uitspraak”. Rusland is zich ervan bewust dat er “bepaalde nuances” zijn in de Armeense kijk op de oorlog in Oekraïne, maar wil zijn goede verhouding met Armenië “blijven ontwikkelen”. Daan de Vries De Oekraïense president Volodymyr Zelensky begrijpt dat het voor Oekraïne op dit moment ‘onmogelijk’ is om lid te worden van de NAVO. Zelensky pleit al maanden voor een Oekraïens NAVO-lidmaatschap, maar binnen het bondgenootschap bestaat onenigheid over de termijn waarop dat kan gebeuren. “Wij zijn redelijke mensen en we willen geen enkel NAVO-land de oorlog intrekken”, zei Zelensky vandaag. “En daarom begrijpen we dat we geen NAVO-lid zullen worden zolang de oorlog voortduurt. Niet omdat we dat niet willen, maar omdat het onmogelijk is.” Oekraïne beschouwt NAVO-lidmaatschap als de enige manier om te voorkomen dat Rusland het land nogmaals zal aanvallen. Niet alle NAVO-landen zien Oekraïense toetreding zitten. Zo vrezen onder meer de Verenigde Staten dat Rusland het als een provocatie zal zien. Om dezelfde reden is Washington huiverig om Oekraïne langeafstandsraketten te geven die Russisch grondgebied kunnen raken. Het Verenigd Koninkrijk deed dat begin mei wel. In de door Russische troepen bezette havenstad Berdjansk in het zuid-oosten van Oekraïne is een raket ingeslagen. De Russische bezettingsautoriteiten van de regio Zaporizja bevestigen de beelden die op sociale media circuleren, maar zeggen nog geen informatie te hebben over het aantal slachtoffers. Volgens Rusland werd er een Storm Shadow-raket van Britse makelij afgevuurd door het Oekraïense leger. Berdjansk ligt aan de Zee van Azov tussen Marioepol en de Krim, en zijn haven vormt een belangrijk logistiek knooppunt voor de Russische troepen in de landbrug tussen de Donbas in het oosten en de Krim in het zuiden. In aanloop naar het Oekraïense tegenoffensief wordt de stad al enkele weken regelmatig bestookt, hoewel ze op 100 kilometer van het front ligt. Dat doet vermoeden dat er effectief Storm Shadow-raketten voor zijn ingezet, aangezien ‘gewone’ Himars-raketten slechts een bereik van 80 kilometer hebben. Lees ook. ‘Ze zijn bang’: nieuw Brits ‘droomwapen’ voor Oekraïne doet Russen Zwarte Zeevloot verplaatsen Secretaris-generaal Jens Stoltenberg van de NAVO is morgen aanwezig bij de officiële beëdiging van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, die afgelopen weekeinde werd herkozen. Tijdens zijn tweedaagse bezoek aan de Turkse hoofdstad Ankara staat onder meer een gesprek met de president en andere hooggeplaatste functionarissen op de agenda. Erdogan, die sinds 2003 aan de macht is in Turkije, is de laatste jaren een grillige partner gebleken voor de NAVO. Nu Erdogan verzekerd is van een nieuwe ambtstermijn, zal Stoltenberg de betrekkingen willen aanhalen. Turkije houdt nog altijd de Zweedse toetreding tot de militaire alliantie tegen, al verwachten veel analisten dat hij dat verzet zal staken nu hij niet langer een nationalistisch beleid hoeft te voeren om herkozen te worden. Stoltenberg liet gisteren al weten dat hij een uitnodiging van Erdogan had ontvangen. De NAVO-chef zei toen op korte termijn naar Ankara af te zullen reizen. Hij voegde daaraan toe dat hij enkel naar Turkije zou afreizen om over de toetreding van Zweden tot het bondgenootschap te praten. Om u deze content te kunnen laten zien, hebben wij uw toestemming nodig om cookies te plaatsen. Open uw cookie-instellingen om te kiezen welke cookies u wilt accepteren. Voor een optimale gebruikservaring van onze site selecteert u “Accepteer alles”. U kunt ook alleen de sociale content aanzetten: vink hiervoor “Cookies accepteren van sociale media” aan.