De Duitsers zijn nu het minst materialistisch van Europa

Zoals veel Nederlanders heb ik een huis, stromend water, genoeg eten en kan naar de dokter als dat nodig is. Mijn dochters studeren en ik spaar wat voor mijn pensioen. Een auto heb ik niet, duur en niet nodig. Maar wel een mooie vakantiefiets en hopelijk ooit die mooie houten vloer. Wie voldoende geld heeft, kan kiezen. Een jacuzzi, een SUV of een vakantiehuis in Spanje? Of liever eerder met pensioen om te schilderen of reizen, of geld aan een goed doel schenken? In de jaren zeventig kwam de Amerikaanse sociaal wetenschapper Ronald Inglehart met de theorie dat door groeiende welvaart keuzes zouden veranderen. Steeds meer jongeren groeien op zonder zorgen over geld of de toekomst. Zij zouden zich daarom meer richten op zelfontplooiing en geluk dan op bezit. Dus eerder kiezen voor een voettocht door de Himalaya dan een Gucci-tas. Langzaam maar zeker zou de maatschappij zo opschuiven van materialisme naar postmaterialisme. Een stille revolutie, noemde Inglehart het want postmaterialisten leggen ook meer nadruk op democratie, rechtvaardigheid en een gezond milieu. Want wie zelf meer geluk en vrijheid zoekt, zal dat ook anderen gunnen. Een levensvisie die tolerantie stimuleert, gelijke kansen en een beter milieu. De Atlas of European Values laat zien dat Duitsland momenteel het meest postmaterialistische land is in Europa volgens de meetmethode van Inglehart. Een derde van de Duitsers kiest duidelijk voor welzijn boven meer bezit. Het land staat de afgelopen jaren ook bekend als Europees voorvechter van mensenrechten en voorloper in bijvoorbeeld zonne- en windenergie. Waar moet een regering zich meer op richten? Op de orde handhaven of mensen mee laten doen in de maatschappij? De prijzen laag houden? Of de vrijheid van meningsuiting bewaken? Bekijk de meningen rondom postmaterialisme in Europa op atlasofeuropeanvalues.eu/nl/ (kies ‘kaarten’) Bulgarije telt het kleinste percentage postmaterialistische inwoners. De belangrijkste reden laat zich raden. Bulgarije is een van de armste landen in Europa. Veel Bulgaren moeten elk dubbeltje omdraaien om rond te komen. Dat laat weinig ruimte om na te denken over zelfontplooiing. Een moestuin is geen hobby, maar pure noodzaak. Bovendien verlaten veel jonge Bulgaren hun land op zoek naar werk. Terwijl juist de jongste generaties de grootste kans hebben in meer welvaart op te groeien en meer postmaterialistisch in de wereld te staan. Het verschil tussen Duitsland en Bulgarije past goed bij Ingleharts theorie. Overigens betekenen de getallen niet dat twee derde van de Duitsers en negenennegentig procent van de Bulgaren de nieuwste BMW als levensdoel ziet. In vrijwel heel Europa hechten de meeste inwoners aan bezit én welzijn. Zij zullen hun baan niet opzeggen voor een voetreis naar Compostella, maar doen vrijwilligerswerk en bezoeken musea. Pure materialisten zijn doorgaans een kleine groep. Het laagste percentage is te vinden in Zweden en Noorwegen, een paar procent. In Nederland gaat het om één op de acht. Rusland en Azerbeidzjan zijn uitzonderingen met rond de vijftig procent materialisten. Sinds de eerste metingen van postmaterialisme is de rijkdom in Europa flink gestegen en groeide het aandeel postmaterialisten duidelijk mee in bijvoorbeeld Polen, Spanje en Duitsland. Maar in Nederland, Denemarken en Italië nam het postmaterialisme sinds de jaren 90 juist af. Er is dan ook kritiek op Ingleharts methode en theorie. Ja, er bestaat een verband tussen welvaart en postmaterialisme, maar de relatie is complex. De materialist in postmaterialisten ontwaakt bijvoorbeeld snel in tijden van onzekerheid. Denk aan het hamsteren van wc-rollen in coronatijd. Mijn houten vloer blijft daarom waarschijnlijk ook nog even een toekomstwens. Misschien tikken de opvolgers van schrijfrobot chatGPT over een paar jaar de kranten vol, dan is het toch verstandig wat meer spaargeld te hebben. Wetenschapsjournalist Marga van Zundert is een van de makers van de Atlas of European Values (valuesatlas.eu) en put voor deze serie uit de sociaalwetenschappelijke data waarop de Atlas is gebaseerd. Lees hier haar eerdere columns terug.